Spanje als wereldmacht

Spanje als eenheid ontstond door de vereniging als -aanvankelijk- personele unie van het Koninkrijk van Aragón en dat van Castilië in 1479 en de daarop volgende verovering van Granada op de Moren in 1492. In datzelfde jaar ontdekte Columbus namens Castilië de nieuwe wereld, wat ertoe zou leiden dat onder Karel V in Noord- en Zuid-Amerika de onderkoninkrijken Nieuw-Spanje en Peru werden gevestigd.

Dat, het keizerschap van Karel V over het Heilige Roomse Rijk, de verovering van alle Nederlanden in 1543 en de successen in met name Zuid-Italië zorgden ervoor dat Spanje op dat moment de grootste politieke macht ter wereld was. De enorme rijkdommen, die Spanje met dit wereldrijk zou verwerven -vooral dankzij de kolonién-, werden echter opgeslokt door de vele oorlogen die het diende voeren om zichzelf in stand te houden. Daarnaast waren er oorlogen om de Reformatie tegen te gaan en werd er gestreden met het Ottomaanse Rijk om de hegemonie over de Middellandse Zee.

Na het aftreden van Karel V in 1555 zou het rijk van Karel V opgesplitst worden in een Spaans deel onder koning Filips II (Spanje, de Nederlanden, de Italiaanse gebieden en de koloniën overzee)en een Oostenrijks deel onder keizer Ferdinand I (Oostenrijk, Hongarije, Bohemen, Moravië, Silezië en het Rooms-Duitse keizerschap). Tussen 1580 en 1640 vormden Spanje en Portugal de Iberische Unie waardoor ook hun koloniën gezamenlijk werden beheerd. Maar daarna zou Spanje langzamerhand steeds meer concurrentie krijgen van andere Europese mogendheden op hun monopolie op de handel in koloniale producten.

Afbrokkeling
In 1701 brak nadat de laatste Habsburger op de Spaanse troon overleed de Spaanse Successieoorlog uit. Dat zou het machtsevenwicht binnen Europa in het nadeel van Spanje doen uitslaan. Frankrijk wilde een Bourbon op de Spaanse troon maar moest wel de Oostenrijkse Habsburgers daarvoor compenseren met Napels, Sardinië en Milaan. In 1808 brak de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog uit, waarbij de Spanjaarden er uiteindelijk in 1814 in zouden slagen de Fransen te verdrijven, maar tegelijkertijd de controle over hun koloniën verloren. Één voor één zouden de koloniën in Zuid- en Midden-Amerika hun onafhankelijkheid uitroepen. Vervolgens zou de Spaans-Amerikaanse Oorlog in 1898 de laatste Spaanse bezittingen in Azië verloren doen gaan, waarna uiteindelijk datgene, wat Spanje bezette in Afrika na de dood van Franco in 1975 definitief verloren zou gaan.

Koloniën van Spanje over de wereld
(in Amerika)

- Onderkoninkrijk Nieuw-Spanje (1521-1821), bestaande uit Mexico (1521-1821), Opper-Californië/Nieuw-Californië (1769-1821), Texas (tot 1821), New Mexico (1598-1680; 1690-1821)
- Onderkoninkrijk Peru (1542-1824), bestaande uit Peru (1532-1821), Bolivia (ca. 1545-1825), Chili (ca. 1540-1810/1817)
- Onderkoninkrijk Nieuw-Granada, in 1717 afgesplitst van Peru (1717-1819), bestaande uit Colombia, Ecuador en Panama
- Onderkoninkrijk van de Río de la Plata, in 1776 afgesplitst van Peru (1776-1810/1828), bestaande uit Argentinië, Paraguay en Uruguay
- Louisiana (Nieuw-Spanje) (1764-1803)
- Spaans Florida (1513-1763 en 1784-1821)
- Guatemala (1524-1821)
- Honduras (1524-1821)
- El Salvador (1524-1821)
- Nicaragua (1524-1821)
- Venezuela (1524-1821)
- Cuba (1511-1898)
- Hispaniola (vanaf 1492. Het later Franse gedeelte, Haïti, ging verloren in 1697. Het Spaanse gedeelte, nu Domenicaanse republiek, ging verloren in 1844)
- Antillen

(in Afrika)
- Spaanse Sahara (1924-1975; tussen 1946 en 1958 heette het Spaans-West-Afrika)
- Spaans-Marokko (1912-1956)
- Equatoriaal-Guinea (1878-1968)
- Oran (1509–1708 en 1732–1791)
- Canarische Eilanden (in 1402 veroverd door Castilië, tegenwoordig een autonome regio)
-  Ceuta (definitief Spaans in 1688) en Melilla (veroverd in 1496). Beide steden hebben tegenwoordig zelfbestuur binnen de Spaanse staat.

(in Azië en Oceanië)
- Spaans-Oost-Indië (1565-1898)
- Filipijnen (tot 1898). Onderdeel van Nieuw-Spanje.
- Guam (1565-1898)
- Marshalleilanden (1855-1898)
- Palau (1543-1899). Sinds 1574 deel van Nieuw-Spanje, uiteindelijk aan Duitsland verkocht.

(in Europa)
- Koninkrijk Napels (tot 1714)
- Habsburgse Nederlanden (Noordelijke Nederlanden tot 1648, Zuidelijke Nederlanden tot 1714)
- Franche-Comté (tot 1678)
- Hertogdom Milaan (tot 1714)
- Sardinië (tot 1714)

Afbeeldingen: De verantwoordelijken door hun huwelijk voor de personele unie tussen Castilië en Aragón, Isabella en Ferdinand; Eerste reis van Christoffel Columbus, weergegeven in een chromolitho door L. Prang & Co.,  'The First Voyage' (1893); Spaanse en Portugese koloniën ten tijde van het konikschap van Filips II; Spaanse koloniën in Amerika rond 1800.